Na Gôchach

 

Gochy (kasz. Gôchë), to kraina leżąca na południu Kaszub w powiecie bytowskim, a dokładniej w Gminie Lipnica.
Jest to bardzo urokliwe miejsce. Bogate w jeziora, lasy i ciszę. Odwiedzając Gochy warto zwiedzić drewniane kościoły w Brzeźnie Szlacheckim lub w Borzyszkowach. Te obiekty to nie tylko ciekawe i ważne dla Kaszub zabytki architektoniczne, ale można też odnaleźć w nich sporo informacji o historii tych ziem.

Zapraszam do czytania, oglądania i słuchania 🙂

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Na Gôchach

 

Witôj! Jô jem Paùlëna. Móm 11 lat. Rôd spiéwóm, czëtóm ksążczi, kòchóm môłé pùjczi, ale nôbarżi w swiece widzy mie sã pòznôwanié nowëch môlów.
– Klasowé wanodżi? – baro je lubiã!
– Wëjazdë za miasto ze starszima? – to je cos dlô mie!
– Piechtné rézë pò lasowëch stegnach? – ni mògã sã doczekac!

Ju w trzecy klase ju so ùdbała, że jak bãdã dozdrzeniałô, to òstónã prowadnikã i pilotã wanogów. Chcã pòkazëwac jinszim, jaczi naji swiat je czekawi i bëlny. Jô pòznała ju wiele nadzwëkòwëch môlów i przeżëła czile czekawëch przigòdów. Ò jedny z ni chcã wama dzysô òpòwiedzec!

Łoni mòji starszi ùdbelë so, że pòczątk latowëch feriów spãdzymë nad kaszëbsczima jezorama.

Më pòjachelë całą familią (mòji starszi, jô i mój młodszi bracyna Krësztof) na Gôchë.
Terô wierã mëslita nad tim, co to są Gôchë? Ju wama gôdóm! To región na Kaszëbach, jaczi je w gminie Lëpińce, w bëtowsczim pòwiece. Na tëch terenach je wiele lasów i jezór. Zemie są tam baro piôszczëté, ale nie felëje łąków i pòlów. Na Gôchach gbùrzë czãsto mieszkają na tak pòzwónëch pùstkach. Stôwiają chëcze krótkò swòjich zemiów, ale dalek òd wikszich wsów. W taczim prawie gòspòdarstwie më spãdzëlë całi tidzéń. Jesmë mieszkelë blëskò lasa. Më ni mielë internetu ani telewizje! Pò ògardze chòdzëłë kùrë i skôkałë truse. Na sprawùnczi, do nôblëższégò krómù, më mùszelë jezdzëc pólnyma drogama wnet 10 kilométrów.

– Całi tidzéń bez internetu? I të jes nie ògłëpiała? – mòżeta zapëtac.

Je wiedzec, że nié! Jô miała wiele zajãców i nie sygło mie nawetka czasu, żebë òtemknąc swòjã lubòtną ksążkã. Przeżëła jem téż jednã magiczną przigòda.

Terô wama ò ni òpòwiém...

W dodómkù na Gôchach jô nalazła mapã òkòlégò. Jem jã przesztudérowała i trzecégò dnia ùrlopù jô namówiła starszich na piechtną wanogã. Najim célã béł dzejający jesz stôri młin w Hamer Młinie, zwónym w òkòlim prosto Hamrã. Bez problemu jesmë tam doszlë, zbierającë òb drogã pëszné jagòdë. Òkòma młëna płënałã rzéka. Më sedlë na ji brzegù, żebë òdetchnąc. Kartã [pòl. mapa] jô pòłożëła na trôwie.

Czedë jesmë chcelë wracac dodóm, jô òdkrëła, że karta zdżinãła!

– To gwës Krësztof sã nią bawił, a pózni jã zgùbił! – jô zaczãła òbwiniac bracynã.
– To nié jô! – bronił sã Krësztófk.
– I co terô? Jak wrócymë dodóm? Ni mómë kartë ani telefónów z nawigacją – rzekł kąsk wërzasłi tatk.
– Jô wama pòmògã – jesmë ùczëlë cëchi i pisklëwi głos. Nôgle stanął przed nama môłi knôp. Wëzdrzôł kąsk jak... Pinokio.

Pòwiedzôł, że sã zwie Chòjnowi Môrcën.

Wëtłómacził, że mieszkô tu òd wiele lat. Miôł czedës tatka, chtëren gò wërzezbił, ale terô je ju sóm i pòmôgô lëdzóm w pile [pòl. tartak], jakô je terô w Hamer Młinie. Rzekł téż nama, że najã kartã ùkradłë krôsniãta. Kôzôł nama nalezc w lese Bòrową Cotkã, chtërna pòradzy, jak mòżemë wińc z tegò lasa.

Më ze zdzëwieniô ni mòglë równak rëgnąc z môla...

– Môłi, drzewiany i na dodôwk gôdający knôp? Co to za szpòrtë?
Ale to nie bëłë szpòrtë.
Bòrową Cotkã jesmë nalezlë zarô pò wéńdzenim do lasa. Zaprowadzëła naju do drzewianégò kòscoła w Bòrzëszkach (na Gôchach gôdô sã: Bòrëszkach).
Òb drogã szedł z nama Chòjnowi Môrcën. Më bëlë ùmãczony i kąsk wërzasłi. Słuńce mòcno grzało, ale stëdzył naju lubczi wiater.
– To Szëmich. Ùkôzka, jakô sprowôdzô taczi bëlny wiaterk. Wierã Bòrowô Cotka pòprosëła gò, żebë nama dôł përznã òddichnieniô – wëtłómacził drzewiany knôp.

Zarô jem sã pòczëła lepi i barżi redotno.

Jô zaczãła nawetka rwac kwiatë z pòla, jaczé bëło kòl drodżi.
– Mie dotikôj tëch kwiatów. W pòlu mòże sã tacëc Żëtnô Baba. Je baro niebezpiecznym strôszkã – rzekł mie Môrcën.
W ti chwilë tatk dozdrzôł, że cos sã rëszô w żëce. Wërzasłi më zaczãlë ùcekac. Jesmë bieglë długò i zatrzimelë sã dopiérze w Bòrzëszkach.

Zarô jesmë weszlë do tamecznégò drzewianégò kòscoła pw. sw. Môrcëna.

Bënë jesmë sã ùspòkòjilë i zaczãlë pòdzëwiac wëstrojenié. Tatk béł òczarzony architekturą ti swiãtnicë. Dozdrzôł parłãczenia balków zwóné „jaskùlczim ògónã”. Mëmka òbzérała rzezbioną ambónã. Dała bôczenié na to, że je nad nią baldach, a na nim herbë tuwòtészich rodów. Na szczescé jô miała przë sobie fòtograficzny aparat i zrobiła czile òdjimków. Terô mòżemë zbadérowac, do kògò òne nôleżą.

Jô z Krësztofkã pòdzëwiała jiné rzezbë.

Nôbarżi widzała sã nama pieta. Je to rzezba, jakô przedstôwiô Matkã Bòską trzimającą na kòlanach ùmarłégò Jezësa. Ta z kòscoła w Bòrzëszkach je òsoblëwô. Marija pòdnôszô rãce do górë, do Bòga. Je to znak mòdlëtwë. A Jezës je taczi malińczi jak dzecątkò. W ksążkach pietë wëzdrzą czësto jinaczi. Są kòmùdné i je widzec na nich wiele cerpieniô. Tuwò Matka Bòskô zdôwô sã spòkójnô, a mòże nawetka përznã sã ùsmiéchô.

Òbzérającë bënë kòscoła më zabëlë ò najim strachù i ò kaszëbsczich strôszkach.

Chòjnowégò Môrcëna téż ju nie bëło. Gwësno wëszedł krëjamkò i wrócył do swòjégò lasa.

Pózni jesmë mëslelë, czë naja przigòda pò prôwdze sã wëdarzëła. Jô próbòwała rozrzeszëc tã wëzgódkã òbzérającë òdjimczi. Na jednym z nich jem dozdrzała czerwòną czôpkã i môłą rãczkã, jakô trzimie mòjã kartã!

Terô wiém ju na gwës, że Kaszëbë są magiczné i je w nich wiele krëjamnotów.

 

 

 

[download id="3181"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="3281"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda druga strona opowiadania (w języku polskim),
to kliknij obok na grafikę.

[download id="3192"]

 

---

 

---

Literatura, z której korzystałam:

– Słow­nik ter­mi­no­lo­giczny sztuk pięk­nych, red. Kry­styna Kubal­ska-Sul­kie­wicz (koor­dy­na­tor) et al., War­szawa 1996

– W filmie "Na Gôche" pojawiły się ilustracje kaszubskich stworów mitologicznych, które pochodzą z książki: Bestiariusz Pomorski, Daniel Kalinowski (opracowanie i tekst) i Tomasz Górecki (ilustracje); Wydawnictwo Region, Gdynia 2018

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego