Gryf, herb Książąt Pomorskich i katedra w Oliwie

Kiedyś, dawno temu, do katedry oliwskiej przyleciała rodzina gryfów. Mieszkają już tam od 1615 roku, kiedy to ówczesny opat, czyli przełożony zakonu cystersów, Dawid Konarski postanowił, że w kościele zbuduje grobowiec dla książąt kaszubsko-pomorskich.

Mityczny stwór

Zwierzę z ciałem lwa, skrzydłami i głową orła znane było w sztuce już od starożytności. Gryfy były waleczne, dzikie, groźne, szybkie, czujne. Swoje gniazda zakładały wysoko w górach. Były przez to niedostępnie i niepokonane. Od średniowiecza ich wizerunki zaczęły pojawiać się w heraldyce.

Katedra w Oliwie 

Kościół pod wezwaniem Trójcy Świętej, Najświętszej Maryi Panny i św. Bernarda został zbudowany przez cystersów. Przybycie zakonników na te tereny i postawienie pierwszych budynków ufundował książę pomorski Sambor I (syn Subisława I). Był to 1186 rok. Na początku mnisi posiadali tylko drewniane zabudowania. Dopiero w XIII wieku rozbudowano je używając cegły oraz kamienia jako budulca.

Obecnie jest to trójnawowa budowla z transeptem. Od wschodu prezbiterium otacza obejście (ambit), natomiast od zachodu ścianę flankują dwie smukłe wieże zakończone wysokimi hełmami. Z pewnością zachwyci was barokowy, kolumnowy portal z 1688 r., który zdobi wejście od zachodu. Bez wątpienia dekoracyjna fasada oliwskiej świątyni jest znakomitą ozdobą. XVII i XVIII-wieczne dekoracje znajdziecie również we wnętrzu kościoła. Liczne obrazy, ołtarze, prospekt organowy bezsprzecznie są dziełami sztuki.

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Dze schòwałë sã grifë?

Czedës, dôwno temù, do òliwsczi katédrë przëlecała familiô grifów. Mieszkają ju tam òd 1615 rokù, czedë tamtoczasny òpôt, to je przédnik zôkònu cystersów, Dawid Kònarsczi ùdbôł so, że w kòscele zbùdëje grobnicã dlô kaszëbskò-pòmòrsczich ksążãtów.

Czej jeden z grifów, jaczi mieszkôł w mirochòwsczich lasach, ùczuł, że w Òliwie Kaszëbi bãdą tczëlë swòjich panowników, np. Swiãtopôłka, Mscëwòja, Sambòra, to natëchstopach wezwôł swòjich krewnëch i kôzôł zebrac sã przed pòrtalã, to je zdobnym weńdzenim do ti bëlny swiãtnicë.

Tedë prawie te pòczestné i nadzwëkòwé zwierzãta ò cele lwa, ze skrzidłama i głową òrzła, zdecydowałë, że òstóną tuwò na wiedno.

– Tu bãdze naje dodóm. Mùszimë miec starżã kòl najich ùmarłëch ksążãtów i wszëtczich mieszkańców Kaszëb. Dlôte kòżdi z naju naléze so tu pasowny môl. Taczi, z jaczégò bãdze mógł zdrzec wkół. Ni mòżemë téż za baro zawadzac lëdzóm. Niech żëją so ùbëtno na Kaszëbach. Jak przińdze jakô zagrôżba, më pierszi jima ò tim pòwiémë – zarządzył nôwikszi z grifów, pilëjącë równoczasno swòjich skrzidlatëch krewnëch, żebë ùsłëszno zrobilë, co jima kôzôł.

Dwòje młodszich, ale i chitrëch grifów chùtkò pòlecało w górã i sadło na herbie zarô nad weńdzenim do kòscoła.

– Mdzemë òbzérac wszëtczich wchòdzącëch do katédrë. Nie wpùscymë tuwò nikògò, chto bãdze zagrôżbą dlô pòmòrsczi zemi – zawòłelë.

Pòsobny nalezlë so plac na czëpie bòcznégò weńdzeniô.

– Stądka je dobrze widzec Bôłt. Jak ùzdrzimë niedrëszné òkrãtë jadącé z nordë, to zlecymë na zemiã i pòwiémë wszëtczim Kaszëbóm ò niebezpiekù, jaczi jima grozy – rzeklë

Wikszi dzél tëch skrzidlatëch jistotów schòwôł sã bënë kòscoła.  

Nôpòczestniészi z nich stanął krótkò grobnicë pòmòrsczich ksążãtów. Tak, żebë widzec lëdzy, chtërny przëchòdzą tuwò na swiãtą mszã i mòdlëtwã. Miôł pilowac, żebë bëlno òddôwelë òni tczã swòjim historicznym panownikóm.

Jinym grifóm ùwidzałë sã pòrtretë pòmòrsczich ksążãtów, jaczi są w prezbiterium katédrë.

– Schòwiemë sã pòd òbrazama panowników. Naji dobri zdrok pòmòże nama ùzdrzec niebezpiek nawetka w cemnicë. Mdzemë òbzérac cëzëch. Chùtkò zmerkómë, chto mô lëché planë – gôdającë to zestëdlë na cemnëch płótnach pòd nogama ksążãtów.

Czedë ju nôwikszi grif dopilowôł, żebë kòżdi z jegò krewnëch nalôzł pasowny môl, pòdniósł swòje wiôldżé skrzidła i pòdlecôł wësok nad swiątiniã.

Przeniósł sã do ògardu, jaczi pòwstôł dzãka robòce klôsztorników, cystersów. Pòdzëwiôł drzewa, krze i kwiatë. Pózni skrzidła zaniosłë gò nad pałac òpatów. Wezdrzôł na katédrã i widzôł na jedny scanie plaskatorzezbã, na jaczi béł òliwny czerz, Marija i Dzecątkò Jezës. Pòdlecôł krodzy i stanął przed nima. Ùkłónił sã  i rzekł:

– Tu mdze mój plac. Kòl môłégò Jezësa i Jegò Matczi. Blëskò kaszëbskò-pòmòrsczich ksążãtów, grifów i snôżégò ògardu.

Czyta: Aleksandra Majkowska i Dariusz Majkowski

[download id="3794"]

[download id="3787"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="3790"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda strona opowiadania w języku polskim,
to kliknij obok na grafikę.

Poznajcie wyjątkowe miejsce. Jest to katedra pw. Trójcy Świetej, Najświętszej Maryi Panny i św. Bernarda znajdująca się w Oliwie. Wśród licznych zabytków tego kościoła ukryły się dostojne, czujne i odważne gryfy. Posłuchajcie, jak odkrywał je Jerzy Nacel, przewodnik po Gdańsku, regionalista, zasłużony działacz Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.

Wyposażenie katedry, to cenne zabytki z okresu baroku i rokoka. Można zobaczyć w niej m.in. obrazy takich mistrzów jak Hermana Hana, Andrzeja Stecha, Wilhelma van den Blocka.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego