Wielki malarz Herman Han i jego obraz w Czersku

W kościele pw. św. Marii Magdaleny w Czersku możesz zobaczyć wyjątkowy obraz, który powstał już w 1611 roku. Przedstawia on wyobrażenie Trójcy Świętej. Wykonał go znany gdański i pomorski malarz Herman Han. Namalował go dla cystersów w Pelplinie. Do Czerska trafił w 1845 roku.

Obraz tego znakomitego artysty, to nie jedyny zabytek w tym kościele. Wchodząc do wnętrza można zachwycić się malowidłami na ścianach oraz na drewnianym stropie. Freski przedstawiają sceny biblijne, świętych, są też anioły i dużo roślin wijących się po filarach i bocznych ścianach.

Obejrzyj film i przekonaj się jak pięknie jest w tym kościele.

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Aniołczi, kwitôczi i òbrôz Hermana Hana

– Grétkò! Dzysô pòjedzemë na tôrg do Czerska. Mòżesz zebrac përznã kwiatów z ògrodu? Białczi z miasteczka rôd kùpiwają twòje krutczi [pòl. bukieciki].

– Jo, mëmkò! Ju nëkóm do ògardu. Wëbierzã nôbarżi pëszné kwiatë.

– Le sã pòspiéwôj, córeczkò, bò do miasteczka pòjedzemë baną, jakô wëjéżdżô ju za pół gòdzënë. Na rënk weznã blós czile weków z miodã. Jak je przedóm, to kùpimë mòdré blewiązczi i przëstrojimë nima twòjã nową sëkniã, jaką ùszëła dlô ce starka Ana. Òbleczesz jã w niedzelã na òdpùst Matczi Bòsczi Miłoserdzô we Wielu. Pòkłónimë sã i pòmòdlimë do naji wielewsczi Panienczi – zdecydowała mëmka Grétczi.

Mëma z córką chùtkò dałë so radã z pakòwanim pôchnącëch i miodnëch wërobinów. Baną z Kôrsëna do Wiela dojadą wiele rëchli jak fórmanką.

– Fejn, że òd 1928 rokù mómë kòl se banã. Mòżemë chùtczi dojachac do Czerska. Probòszcz z parafii sw. Marii Magdalénë w Czerskù mô we wiôldżim ùwôżanim naji miód i swiéce, jaczé robimë z pszczelëznë. Nie zabądzta jich wzyc ze sobą. Jô òbiecôł ksãdzu, że chùtkò je dostónie! – przëbôcził tatk Grétczi.

Dzéwczã pòdzywiała prawie swòje krutczi i czësto zabëła ò swiécach. Ale na szczescé mëma włożëła je do kòszika i drawò rëgnãłë na banowiszcze.

Do Czerska dojachałë ò dzewiąti reno. Kùnôszk maja béł latos baro cepłi. Ju tak wczas słuńce mòcno grzało. Na tôrgù Grétka sadła kòl mëmczi i rozłożëła krutczi. Tej-sej przelatowałë mòtilczi i sôdałë na farwnëch kwiôtkach. Tak pëszné kwiatë dzewùs przedôł baro chùtkò. Dëtczi za krutczi òddała mëmce.

Pózni pòdniosła kòszik, w jaczim mëma miała wsadzoné wòskòwé swiéce, i pòbiegła do kòscoła. Grétka wiedno szła tam z redotą. Ju wchôdającë do swiãtnicë pòdniosła głowã do górë i òbzérała malënczi na szeroczich pòdpòrach i wësoczi drzewiany pòsowie. Òbrazë te wëzdrzą jak ilustracje w ksążkach. Są leno ò wiele wikszé.

– Jak tu farwno. Wnetka jak w mòjim ògardze. Tuwò je téż dosc zëmno i lubkò – pòmëslała Grétka i pòmale szła w czerënkù wôłtôrza. Stanãła przed prezbiterium i zaczãła sã przëzérac drzewianym złoconym aniołóm, chtërne dwigałë jasną rzezbioną gardinã zdobiącą wôłtôrz. Przedstôwiała so, że prawie ùrosłë ji skrzidła i lecy wësok... Pòmëslała, że jakno aniół céchùje na pòsowie biblijné historie abò kwiatë na jedny ze scanów. „Bò chto jinszi jak nié aniołë bë mógł ùsadzëc te òbrazë tak wësokò?” – scwierdzëła Grétka.

W kòscele zaczekawił jã téż òbrôz, jaczi je w przédnym wôłtôrzu. Przedstôwiô òn Christusa i Bòga Òjca w bëtnoscë gòłąbczi. Jezës i Bóg sedzą na tronach i wastëją w niebie, bò na głowach mają jaczés dzywné kòrónë. „A mòże to są czôpczi, jaczé òstałë wëòzdobioné wôrtnyma kamama? Mają téż na se pëszné ruchna i trzimają berła bãdacé znakã królowaniô. Pòd nogama i nad głowama są namalowóné blónë, a na nich główczi môłëch aniółków, jaczé mają starã bëc jak nôkrodzy Jezësa i Bòga Òjca” – mëslało dzéwczã.

Grétka zaczãła wërazni sã przëzérac i ùzdrzała, że Christus mô òdkrëti górny dzél swòjégò cała, a pôlcã dotikô renë w swòjim bòkù. Przëbôczëła sobie, że przed smiercą na krziżu béł Òn przebiti pékã. A terô sedzy jak król w niebie i zdrzi na niã. Chëba nawetka sã përznã ùsmiéwô!

– Bóg swòjã prawą rãkã pòdnôszô do górë, a dwa pôlce mô wëprosconé... Czekawé dlôcze? – mëslała. – Mòże chce, żebë jô na cos dała bôczenié? Hmm, na gòłąbkã, aniółczi abò blónë? Mést pòkazywô, że je królã i sedzy wësok na tronie w niebie zdrzącë na lëdzy, zwierzãta, kwiatë i naje pszczołë, jaczé zbierają dlô naji miód? Ta gòłąbka téż na mie wzérô. Skrzidła ma szerok rozłożoné... Ò nié! Zarô òdlecy! – Grétka sã wërzasła i jaż pòdskòkła, żebë złapac gòłąbkã, ale chùtkò prziszła na to, że doch wkół gòłąbczi je wiele skrzidlatëch aniołów i na gwës nie dadzą ji za dalek òdlecec.

[download id="3079"]

[download id="3021"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="3089"]

 Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda druga strona opowiadania,
to kliknij obok na grafikę.

Architektura

Kościół zbudowano w stylu neogotyckim w latach 1910-1913.
Świątynia usytuowana jest w centrum miasta.
Jest to kościół halowy, trójnawowy z prezbiterium (zamkniętym wielobocznie) skierowanym w stronę zachodnią.
Kościół ten powstał na planie krzyża łacińskiego. Ramiona poprzeczne krzyża w architekturze nazywają się transeptem lub nawą poprzeczną. Tutaj do transeptu i prezbiterium przylegają dwie zakrystie. Od strony północnej zbudowano czworoboczną wieżę (dzwonnicę). Do kościoła wchodzi się przez kruchtę.

Wnętrze

Będąc we wnętrzu zachwycisz się polichromią, która zdobi ściany, filary oraz sklepienie kościoła. Malaturę wykonał profesor Otto Linnemann z Frankfurtu nad Menem oraz Kazimierz Jasnoch i Franciszek Konitzer w 1912.

Na suficie nawy głównej zobaczysz m.in. scenę zwiastowania lub Eliasza na wozie ognistym.
Obrazy otoczone są wicią roślinną, w którą wpleciono kwiaty lub owoce.

Ciężkie, czworoboczne filary również ozdobiono malaturą. Znajdują się na nich wizerunki aniołów w promienistych aureolach. Zdobione są też podłucza arkad ornamentem geometrycznym i roślinnym z motywami symboliki chrześcijańskiej.

Ściany nawy głównej i poprzecznej wieńczy fryz roślinny z motywami geometrycznymi i ornamentem okuciowym.

Ołtarze

W południowej części transeptu znajduje się ołtarz św. Krzyża. Został wykonany w 1766 w stylu rokokowym. Prawdopodobnie we wcześniejszym, drewnianym kościele w Czersku pełnił funkcję ołtarza głównego. Zwracają uwagę szczególnie rzeźbione figury świętych Marii Magdaleny (w centrum kompozycji), Maryi – Matki Jezusa, św. Jana i Chrystusa. Wykonano je z typową rokokową ekspresją. Całą kompozycję otacza złocona ornamentyka, w którą wpleciono Arma Christi, czyli Narzędzia Męki Pańskiej.

Obok stoi ołtarz św. Marii Panny z obrazem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z 1912 roku.

W północnej części transeptu znajdują się dwa ołtarze: rokokowy św. Michała archanioła z poł. XVII wieku i ołtarz św. Marii Magdaleny z 1912 roku w stylu barokowym.

Ołtarz główny w prezbiterium z obrazem św. Trójcy autorstwa Hermana Hana

Ufundowany został przez opata Feliksa Kosa z klasztoru cystersów w Pelplinie w 1611 roku.

W 1845 ołtarz został ofiarowany przez kapitułę chełmińską czerskiej parafii. W 1911 roku dodano po bokach rzeźbione anioły trzymające białe, drapowane zasłony.

Obraz przedstawiający Trójcę Świętą namalował w XVII wieku znany na Pomorzu malarz Herman Han.

Artysta urodził się w 1574 roku w Nysie. Malarstwa uczył się u swojego ojca, który też był artystą. Prawdopodobnie jako młodzieniec wyjechał do Niderlandów lub Włoch. Za granicą mógł poznać też tajniki malarstwa. W Gdańsku osiedlił się w 1597 roku i założył tam swoją pracownię, w której uczył malarstwa.
Malował przede wszystkim obrazy religijne dla cystersów w Oliwie i Pelplinie. W 1623 roku przeniósł się do Chojnic. W tym okresie stworzył swoje wielkie dzieło: Koronacja Najświętszej Marii Panny. Obraz ten zdobi ołtarz główny w katedrze w Pelplinie.
Zmarł w Chojnicach między 18 grudnia 1627 a 22 marca 1628. Pochowany został w krypcie chojnickiej bazyliki pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela.

Obraz św. Trójcy w czerskim kościele

Na tronach, wśród aniołów, siedzą Bóg Ojciec, Syn Boży w obecności gołębicy symbolizującej Ducha Świętego. Królują w niebie oraz na ziemi. W dłoniach dzierżą insygnia władzy królewskiej i kościelnej takie jak: jabłka królewskie i berła. Ich głowy zdobią: mitra biskupia i tiara papieska. Postacie odziane są w drogocenne szaty, typowe dla władców lub dostojników kościelnych. Chrystus ma odkryty tors. Palcem wskazującym pokazuje swoją ranę na boku, którą zadał mu jeden z żołnierzy podczas ukrzyżowania. Wtedy z przebitego boku wypłynęła krew i woda. Na ramionach Jezus odziany jest jedynie w czerwony płaszcz.

Bóg przedstawiony jest jako starzec, a Jezus jako młody mężczyzną. Królują wysoko w niebie, wśród chmur i aniołów.

Anioły, to liczne główki małego putto, które przenikają przez obłoki. Pod stopami Boga i Chrystusa rozsypano kwiaty.

Przedstawienie św. Trójcy, które można obejrzeć w kościele pw. św. Marii Magdaleny jest typowe dla Hermana Hana. Podobną kompozycję (Chrystus i Bóg Ojciec królujący na obłokach w towarzystwie gołębicy) artysta wykorzystał malując obraz Koronacja Najświętszej Marii Panny z Pelplina. W ołtarzu Wniebowzięcia NMP w Pelplinie znajdziemy również podobną Świętą Trójcę.

Literatura, z której korzystałam:

Malarz gdański Herman Han Janusz Stanisław Pasierb, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
Pelplin Janusz Stanisław Pasierb, Janusz Ciemnołoński, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
Style w architekturze Wilfried Koch, Warszawa: Świat Książki, 1996.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego