Barokowy kościół w Chojnicach

Wszystko zaczęło się od Ignacego Loyoli, założyciela zakonu jezuitów, a właściwie od Ludolfa z Saksonii, niemieckiego mnicha z zakonu kartuzów, który napisał kiedyś książkę "Vita Christi" ("Życie Chrystusa"). Zachwycił się nią młody Ignacy, który został ciężko ranny podczas bitwy o Pampelunę w wojnie Hiszpanii z Francją w 1521 r.

Po traumatycznych doświadczeniach wojennych zapragnął zmienić swoje życie. Zrezygnował z kariery wojskowej, rozpoczął studia, przyjął świecenia kapłańskie, założył zakon męski o nazwie Towarzystwo Jezusowe.

Potem zakonnicy, posłuszni papieżowi, ruszyli na misje do Ameryki Południowej, Azji, a także do krajów europejskich, by szerzyć wiarę w Jezusa Chrystusa.

W tym czasie, w sztuce panował BAROK

Styl ten szybko stał się ważnym narzędziem dla ruchu zwanego kontrreformacją, który miał na celu odnowę Kościoła Katolickiego.

Jezuici zbudowali wspaniały, barokowy kościół Il Gesù (pełna nazwa La chiesa del Santissimo Nome di Gesù - Kościół Najświętszego Imienia Jezus), który stał się wzorem dla innych budowli stawianych przez zakonników. Pełen rzeźb, złota i obrazów zachwycał wszystkich, którzy do niego wchodzili.

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Jignac Loyola i misjô barokòwégò kùńsztu

W 1491 rokù, w szpańsczim (baskijsczim) zómkù Loyola, ùrodzył sã knôp, co miôł miono Jignac. Rósł w wiôldżi familie, bò béł nômłodszi z trzënôsce dzecy.
– Mającë tëlé bracynów i sostrów mòże wëmëslec wiele wiesołëch jigrów! Mést sã gònilë, grelë w balã, jezdzëlë na kòłach, grelë w minecrafta – tak bë so mógł chto pòmëslec.
– Ò nié, nié!!! Kò pierszé kòła zbùdowelë dopiérze w XIX wiekù, a w minecrafta grają na kómpùtrach dzysdniowi lëdze.  Në, mòże jigrë z balą bëłë ju znóné w tëchtam czasach?

Naji bòhatéra, Jignac, rôd ridowôł [pòl. jeździł konno]. Béł ùskòczny i chwatczi. Czedë dorósł, òstôł ricerzã.

Biôtkòwôł sã we wiele pòbitwach. A w czasu midzë nima grôł w knóble [pòl. grał w kości] abò brôł ùdzél w czãstëch pòjedinkach. Miała gò òczarzonô wòjna. Dbôł téż ò ùwôżanié na dwòrze. Jednégò dnia òstôł reniony w nogã. Kùgla òd kanónë zmùżdżëła jemù gnôtë. Na szczescé nalôzł sã dochtór, chtëren gò wëlékarził. Równak naji młodi ricerz nie béł ju taczi zrãczny jak rëchli. Ni miôł dosc mòcë, żebë brac ùdzél w pòsobnëch pòbitwach. Zaczął tej wiele czëtac.

Jednégò razu trafiła do niegò ksążka z biblijnyma pòwiôstkama (Vita Christi Ludolfa z Saksonii).

Przeczëtôł w ni ò Christusu i ò tim, jak mòże za Nim szlachòwac w żëcym. Pòd cëskã ti ksążczi ùdboł so zmienic sã. Niechòł wòjskòwą karierã. Zaczął sztudérowac. Ùcził sã baro wiele i wcyg lubił ksążczi. Sóm zaczął nawetka pisac. Pózni òstôł wëswiãcony na ksãdza i razã z drëchama wërézowelë do Rzimù, gdze za zgòdą papieża ùsadzëlë chłopsczi zôkón, jaczi sã zwôł Jezësowé Towarzëstwò (na co dzéń zwelë jich jezujitama).

Jignac przeżił 65 lat. Ùmarł w 1556 rokù.

Czile lat pò jegò smiercë jinszi jezujicë zbùdowelë w Rzimie bëlny kòscół. Nazwelë gò Il Gesu, to je kòscół Jezësa. Wszëtcë bëlë nim òczarzony. Kòżdi, chto wchòdzył bënë, jaż tracył głos z wrażeniô. We westrzódkù bëło wiele złota, rzezbów i òbrazów. Òstôł tak pòmëslóny, żebë dzejac na wszëtczé zmësłë. Taką téż rolã miôł kùńszt barokù, jaczi tedë wastowôł.

Jezujicë bëlë baro bùszny ze swòjégò kòscoła.

Bëlë téż pòsłëszny papieżowi, chtëren kôzôł jima jezdzëc pò całim swiece, żebë przekònëwac do chrzescëjaństwa jiné nôrodë. Rézowelë z misją do Jindiów, Pôłniowi Americzi, Chin, Japóńsczi. Klôsztornicë stôwielë tam swòje swiãtnice, chtërne przëbôcziwałë bëlny kòscół Il Gesu.

Artiscë, co twòrzëlë dlô jezujitów, nie bòjelë sã nowiznów.

Na przëmiar malëjącë na pòsowie kòscoła, ùsadzywelë iluzje, to je òbrazë, jaczé pòkazywają jiną jawernotã [pòl. rzeczywistość]. Dwigającë głowë do górë, lëdze nie widzelë ju gwiôzdowëch nôdżibów [pòl. sklepień] jak w cządze gòtikù. Tuwò pòsowa òtmikała sã do nieba.

–  Zdrzëta, swiãti i aniołowie pòdnôszają sã w stronã słuńca. Wid wpôdô do bëna z górë, ale òknów tam doch ni ma! A te blónë? Òne są prôwdzëwé? To wszëtkò je cëdowné! – gôdelë tamtoczasny lëdze we wiôldżim zadzëwòwanim.

Jezujicë bëlë téż na Kaszëbach. Twòrzëlë tuwò nié leno bëlné swiãtnice, ale i szkòłë. Przëjachelë téż do Chòniców.

W tim kaszëbsczim miasteczkù pòstawilë w 1623 rokù szkòłã, a w 1755 rokù zabrzëmiałë zwònë w nowim barokòwim kòscele pw. Zwiastowaniô Nôswiãtszi Marije Pannë. Jak weńdzesz do jegò bëna, ùzdrzisz przede wszëtczim wësoczi jaż do pòsowë wôłtôrz, a w nim òbrôz Matczi Bòsczi z Dzecątkã, ze sw. Janã Chrzcëcelã i Swiãtim Dëchã. Dwigają gò aniołowie, jaczim towarzi parmienistô gloriô. Jidącë w starnã wôłtôrza, zdrzë w górã. Na pòsowie bãdzesz widzôł malënczi, jaczé przedstôwiają swiãtëch, np. Jignaca Loyolã, chtëren stoji na zemsczi kùglë i niese swiatu wiarã w Christusa. Na jednym z nôdżibów je namalowónô iluzjô kòpùłë. Są tam kòlumnë, òkna, blónë... Całi ten fresk wëzdrzi tak, jakbë bëła tam dzura! Dzysô sã gôdô, że taczé òbrazë mają” efekt 3D”!

Zdrzëta téż na scanë – jaczé są plasticzné...

Wësok wãgòrzą sã szeroczé gzymsë, a na mùrach roscą stiukòwé kwiôtczi, wkół jaczich są zdobné wëwijasë i miszôrczi.
Bënë rozwidniają bòczné òkna. Wszëtkò je widné i przezérné. Parminie słuńca prowadzą w czerënkù sztërzech strón swiata, co òznôczô, że misjô jezujitów chrzescëjańsczim widã òbjimô całą zemiã.

Czyta: Dariusz Majkowski

[download id="3535"]

[download id="3551"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="3554"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda strona opowiadania w języku polskim,
to kliknij obok na grafikę.

Kim są jezuici?

Pełna nazwa zakonu brzmi: Towarzystwo Jezusowe. Założył je, wraz z przyjaciółmi, Ignacy Loyola 15 sierpnia 1534 roku w kaplicy Saint-Denis na wzgórzu Montmartre w Paryżu. Młodzi mężczyźni złożyli wtedy śluby czystości, ubóstwa oraz pielgrzymki do Ziemi Świętej, czyli Jerozolimy. Gdy ukończyli studia pojechali do Rzymu, by spotkać się z papieżem i obiecać mu wierność i posłuszeństwo. W 1539 roku papież Paweł III zatwierdził pierwszą regułę Towarzystwa Jezusowego.

Z czasem jezuici stali się potężnym zakonem. Budowali kościoły, szkoły, a przede wszystkim znani byli z działalności misyjnej.
Misjonarze nieśli wiarę w Chrystusa w najdalsze zakątki świata np. do Ameryku Południowej lub Azji.

Jeżeli jesteście ciekawi jak wyglądały jezuickie misje, to zachęcam do obejrzenia dwóch filmów: Misja (Reż., Roland Joffé, 1986 rok) lub Milczenie (reż. Martin Scorsese, 2016 r.)

Zakon jezuitów w Chojnicach

Do tego kaszubskiego miasteczka zakonnicy przybyli w 1619 roku. Dwa lata później zbudowali dom zakonny, a w 1623 roku założyli szkołę. Tworzenie szkół było ważnym zadaniem dla ówczesnych jezuitów. Dzięki nim wykształcono wielu młodych chłopców. W tych czasach skupiano się głównie na edukacji chłopców. Dziewczęta dopuszczono do szkół dopiero w XVIII wieku.
Aby w pełni realizować swoja misję chojniccy zakonnicy musieli zbudować kościół. Najpierw był on drewniany, a w 1755 roku otwarto nową, murowaną świątynię pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny.

Barokowa budowla 

Musiała zachwycać mieszkańców.
Zbudowano ją obok gotyckiej bazyliki pw. Ścięcia Św. Jana Chrzciciela. Już z daleka zauważalne są dwie wieże zwieńczone ośmiobocznymi latarniami i baniastymi hełmami. Boczną, zewnętrzną ścianę dzielą wysokie pilastry. Okna otoczone są ramą, którą tworzy ornament wstęgowy.
Do środka wchodzi się przez niewielką kruchtę.

Wnętrze

Przekraczając próg kościoła od razu zwraca uwagę wysoki późnobarokowy ołtarz główny. Zajmuje on całą apsydę. Jest wielki i wielobarwny. Wykonany ze stiuku, częściowo imituje marmur. W centrum ołtarza znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. Janem Chrzcicielem i Duchem św. Za nimi zawieszono promienistą glorią z muszlami i rzeźbami trzech aniołów. Jego monumentalność przyciąga wzrok i pokazuje wiernym, że centrum życia człowieka jest tam, gdzie odbywa się liturgia eucharystyczna.

Freski

Ściany i skle­pie­nia ozda­biają stiu­kowe orna­menty oraz liczne malo­wi­dła. Domi­nują wize­runki świę­tych i ich atry­buty np. św. Seba­stian, św. Ambroży, Archa­nioł Michał, św. Win­centy lub sceny z życia św. Igna­cego Loy­oli. W nawie głów­nej, na skle­pie­niach żagla­stych można podzi­wiać fre­ski przed­sta­wia­jące postać zało­ży­ciela zakonu jezu­itów sto­ją­cego na kuli ziem­skiej i trzy­ma­ją­cego pro­mie­ni­stą mon­stran­cję. Przy nim nama­lo­wano posta­cie odziane w orien­talne sukna sym­bo­li­zu­jące schry­stia­ni­zo­wane kraje.

W choj­nic­kim kościele zachwyca też malo­wi­dło ilu­zjo­ni­styczne znajdujące się na suficie, tuż przy prezbiterium. Zobaczysz na nim pro­mie­nie słońca, chmury, detale archi­tek­to­niczne. Cała kompozycja sprawia wrażenie, że kościół skle­piony jest wielką kopułą, a sufit otwie­ra się do nieba. Sztuka barokowa często sięgała do takich iluzji.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego