Bezpieczne miasto

Mury obronne w Lęborku zbudowano w 1363 roku. Już w czasach średniowiecznych miasto prężnie się rozwijało. Aby wzmocnić bezpieczeństwo postawiono mur, który je ochraniał. Powstały też baszty i wieże. Ułatwiały obserwację oraz obronę. Nawet architektura kościoła w tym dawnym mieście krzyżackim posiada cechy obronne.

Obejrzyj film i poznaj pewną historię związaną z obroną Lęborka!

UWAGA!!! Wydarzenia te nie są udokumentowane. Opowiedział mi o nich pewien tajemniczy zielarz mieszkający w Baszcie nr 27. Odwiedźcie to miejsce. Może też go spotkacie?

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Bezpieczny gard

Wkół Lãbòrga je ùmòcniony mùr (zwóny téż pò kaszëbskù „gôrczowim mùrã”), zbùdowóny z mòcny gòticczi cegłë w 1363 rokù.

Krzëżacczi wójt Dietrich von Loupheim rządzy w tim czasu miastã „cwiardą rãką”. Jegò ricerze wiedno są w pòszëkù do biôtczi. Lãbórg je baro wôrtnym gardã i Krzëżacczi Zôkón ni mòże gò stracëc. Czejbë wòjska słëpsczégò ksãca Bògùsława V chcałë gò dobëc, ricerze bë mùszelë òbronic zómk, kòscół i mieszkańców.

Zbùdowóné òstałë téż òbronné wieże.

W nich są môle do pilowaniô (rozezdrzawné wieże) i do òbronë. Ricerze dzéń w dzéń trenérëją i szkòlą swòje ùmiejãtnoscë. Mieszkańcë mògą sã czëc bezpieczno.

Kùpcë baro rôd przëjéżdżają do Lãbòrga.

Miasto baro chùtkò sã rozwijô. Je ju piła, młin, spikrz, rënk. Lëdze są tuwò robòcy i pòmòcny. Mògą òdpòcząc w karczmie i pòtkac wiele wôżnëch lëdzy: kòwôla, zélarza, mùrarza, bietnika, co robi beczczi, dżerbarza, jaczi zajimô sã skórama. Kòżdi z nich òpòwiôdô czekawé historie.

W slédnym czasu wiele sã gôdô ò nieùdónym atakù na jich miasto!

– Móm czëté, że to nié pòmòrsczi ksążãta, a Pòlôsze chcą wząc zemie krzëżôkóm – zaczął kòwôl Jónk.
– Atakòwelë wnet tidzéń temù, a jesz mòże nalezc strzéle w naji fòse – dodôł zélôrz Andrzéj, chtëren prawie pił pszéniczné pitkù.
– Më bë wnet stracëlë miasto. Ùdało sã je òbronic dzãka òdwôdze jednégò ricerza. Jô bë z nim rôd wëpił sklónkã piwa i pòwinszowôł dzyrskòscë! – rzekł kòwôl.
– A co taczégò nadzwëkòwégò zrobił ten krëjamny bòhatéra? – zapitôł czekawi kùpc, chtëren przëjachôł do Lãbòrga hańdlowac fùtrama i skórama.
– Niedrëszné wòjska zaatakòwałë òb noc. Naji ricerze nie spòdzéwelë sã tegò. Wikszosc z nich tak pò prôwdze spała! Chùtkò równak wstojelë, czedë ùczëlë gwizd strzélów, co lecałë w jich stronã. Niejedny gôdają, że òbùdzył jich „Òn”, krëjamny ricerz – prawił kòwôl.

– Cëganisz, Janie! Ten ricerz to Jakùb. Nôlepszi łãkòwnik westrzód krzëżôków.

Przëjachôł z Malbòrga, żebë szkòlëc jinszich. Chòdzył prawie pò mùrach i dozdrzôł jidącëch nieprzëjôcelów. Jakùb mô bëlny zdrok i je chùtczi jak łiskawica. Pònëkôł do pierszi wieżë, wbiegł na nôwëższą rówiznã i zaczął strzelac. Nôprzód z łãkù, a pózni z kùszë. To òn je najim heroją. Jem gwës! – pòwiedzôł piekôrz Mark.

– To nie béł ricerz. Wszëtcë spelë!

To bëła... białka! Jô jã widzała! Nie strzélała z òbronny wieżë. Nie stojała téż na mùrach. Wlazła na wieżã kòscoła – do gôdczi dołączëła białka karczmôrza.
– Ha ha ha! Białka? Jak bë miała weńc na wieżã kòscoła? W białczënëch ruchnach? To szpòrtë – wëszczérzôł sã kòwôl Jan.

– To nie są szpòrtë. Jô miała jã widzóné.

Më prawie wënëkelë z karczmë młodégò młënarza. Miesądz béł wiôldżi jak bania. Jô wezdrzała w górã i jem widzała, że strzéle jaż gò zakrëłë. Zdrok jem przeniosła na kòscół i zaczãła sã mòdlëc ze strachù. Tedë jô jã dozdrza. Miała dłudżé rózwióné włosë i mańtel z kapùzą. Wierã sã mòdlëła przed Nôswiãtszim Sakramentã i z Bòżą mòcą abò pòmòcą aniołów wbiegła na górã wieżë. Ùzdrzała atakòwników, a pózni strzélała z łãkù i niczegò sã nie bòjała. Na taczi ôrt dobëła nad Pòlôchama!

– Ricerz, łãkòwnik i òdwôżnô białka.

Taczich mómë òbróńców. Ale chcemë so rzeknąc, że jakbë nié mùrë i wieże, to drãgò bë bëło òbronic naje miasto! – skùńcził gôdkã zélôrz Andrzéj.

[download id="3250"]

[download id="3241"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="3268"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda druga strona opowiadania,
to kliknij obok na grafikę.

Cegła

Średniowieczne mury obronne budowano na Pomorzu z cegły. Wytwarzano ją z gliny, potem suszono na słońcu i wypalano. Zwróć uwagę na rysunek nr 1. Cegła posiada kształt prostopadłościanu i każda jego ściana ma swoją nazwę: podstawa, wozówka i główka. Jak się domyślasz, aby postawić mur, trzeba w odpowiedni sposób ułożyć cegły. Każdy taki układ nazywany jest „wątkiem”.

W czasach krzyżackich stawiano mury stosując wątek główkowo-wozówkowego i nazywa się on „polski” lub „gotycki”. Cegły wtedy układano według rytmu: główka, wozówka, główka, wozówka (il.2). Można w Lęborku spotkać też ściany zbudowane w wątku tzw. wendyjskim (słowiańskm), w którym dwie wozówki przedzielone są jedną główką (il. 3).

Elementy muru obronnego

Oprócz podziwiania muru obronnego możesz zwiedzić Baszty o numerach 24 i 27. Za czasów krzyżackich takich baszt było o wiele więcej. Rozmieszczano je w odległości od 22 do 30 metrów.
Co to właściwie jest "baszta"? Tak mówi się na wieżę, w której rycerze pełnili wartę. Były w nich punkty obserwacyjne i stanowiska obrony. W Lęborku budowano je głównie na planie czworoboku. Na poszczególnych kondygnacjach rozmieszczano strzelnice. Rycerze by dostać się na swoje wyznaczone piętra wspinali się po schodach.

Basztę Bluszczową zbudowano na planie pięciokąta. Była wyższa od pozostałych. Z niej można było wypatrywać wroga oraz strzelać z łuku lub kuszy dzięki "strzelnicom", czyli wąskim otworom w ścianie.

Literatura, z której korzystałam:

Style w architekturze Wilfried Koch, Warszawa: Świat Książki, 1996
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska-Sulkiewicz (koordynator) et al., Warszawa 1996

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego