Wykopaliska na terenie ziemi lęborskiej
W miejscowościach Lubowicz, Czarnówko i Wilkowo od wielu lat prowadzono badania archeologiczne. Już przed II wojną światową uczeni odkrywali dawne cmentarzyska na tych terenach, następnie opisywali je i publikowali swoje dokonania. Znajdowano przede wszystkim popielnice pogrzebowe, elementy stroju lub biżuterię. Większość "skarbów" dzisiaj można obejrzeć w lokalnym MUZEUM oraz zakupić literaturę omawiającą historię dawnych kultur zamieszkujących te okolice.
Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:
Skarbë w mùzeùm
Adóm i jegò syn Karól chcą zwiedzëc Mùzeùm Lãbòrsczi Zemi. Przëjachelë do Lãbòrga z samégò rena i ju dzesãc minut przed òtemkniãcym żdelë pòd dwiérzama Mùzeùm. Doma, przed wanogą, przeczëtelë wnet wszëtczé internetowé starnë ò historii tegò òkòlégò, żebë jak nôlepi sã przërëchtowac do rézë. Dowiedzelë sã, że na tëch terenach òb wiele lat bëłë robioné archeòlogòwé badérowania. Robòtë warałë na dôwnëch smãtôrzach w Lubòwidzu, Czarnówkù i Wilkòwie.
– Tuwò nalézemë prôwdzëwé skarbë pòchòdzącé z pierszich wieków naji erë! – gôdôł Adóm wchòdzącë pò trapach na drëdżi szos lãbòrsczégò mùzeùm.
–Jô bë chcôł pòznac zwëczi zrzeszoné z chòwanim ùmarłëch. Czedës, w jaczim skansenie, jô widzôł glënianié żôlnice [pòl. popielnice, urny], w jaczich bëłë trzimóné zaòstałoscë pò ùmarłëch. Czekawé, czë tuwò téż taczé bãdą? – rzekł Karól.
– Brawò! Widzã, że të sã bëlno przërëchtowôł. Mòże pòprowadzysz mie pò wëstôwkù? – zabédowôł Adóm.
– Chãtno! Nôprzód chcemë zazdrzec do czasów przed nają erą, to je łużicczi kùlturë – kùlturë dôwnëch lëdów z czasu bronksu i wczasnégò żelazła, chtërna wëstãpòwała téż na Pòmòrzim – zaczął Karól.
– Tatkù, zdrzëce na te statczi. Bëłë namienioné do trzimaniô prochów ùmarłëch. Kłedlë je w mòcné i pòrządno zbùdowóné grobë z kamianëch platów. Wierã dlôte są ùchòwóné do najich czasów?
– Môsz prôwdã, Karól. Taczé grobë są téż dokazã, że dôwné pòmòrsczé lëdë miałë dbałotã i ùwôżanié do swòjich ùmarłëch – rzekł tatk.
– A jak snôżé są te twarzowé ùrnë. Zdrzëce! Mają nos, òczë, ùszë... Są na nich téż pòkrëwë, co szlachùją za talérzama abò czôpkama – cygnął dali Karól.
– Kòżdi badéra historii i kùlturë bë miôł dac bôczenié na céchùnczi, jaczé są na tëch glënianëch statkach. Niejedné mają mòdła, co przëbôcziwają wietewczi jigłowégò drzewa. Są znajôrze, chtërny są dbë, że mògą òne bëc symbòlama wiecznégò żëcô, bò doch jigłowé drzewa są zeloné òb całi rok – tłómacził Adóm.
– Na ti żôlnicë widzã jaczégòs ptôcha. Tuwò chtos nacéchòwôł zwierzãta. A mòże to je jaczi wòjôrz na kòniu? Gwës na tim céchùnkù je historiô sparłãczonô z ùmarłim? – docygôł sã knôp.
– Karól, pòj! Pòkôżã cë wòjarza. Je tuwò instalacjô, jakô pòkazywô chłopa z czasów wielbarsczi kùlturë, to je òd I jaż do IV wiekù naji erë. Zdrzë na jegò barniã. Je péka, miecz, òdczidnica. A tuwò mómë grób z tegò cządu.
– Łał! To je szkelet! A w nim wôrtné zachë! Archeòlogiô je baro czekawô! – rzekł Karól pòdzëwiającë mùzeòwé skarbë.
Możesz też wysłuchać i pobrać nagranie
Czyta: Dariusz Majkowski
[download id="4422"]
Pobierz opowiadanie w języku kaszubskim
[download id="4430"]
Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.
Pobierz opowiadanie w języku polskim
[download id="4427"]
Zobacz stronę w języku polskim przygotowaną do wydruku.
Najstarsze cmentarzyska
Według informacji, które można znaleźć w Muzeum Ziemi Lęborskiej oraz w publikacjach tej placówki np. w książce: Okruch złota w popiele ogniska. Starożytne nekropolie w Czarnówku i ich tajemnice. p.red. Jacka Andrzejowskiego, Lębork-Warszawa 2014, dowiadujemy się, że najstarsze obiekty odkryte w Czarnówku pochodzą z późnego stadium młodszej epoki kamienia.
W tym czasie ludność Pomorza przechodziła stopniowo z gospodarki zbieracko-łowieckiej na rolniczo-hodowlaną. Zaczęto więc zakładać stałe osiedla. Mieszkańcy wytwarzali już naczynia gliniane. Powstawała też kultura grzebania zmarłych w jednym miejscu.
W młodszym i późnym okresie brązu na Pomorzu rozwinęła się kultura łużycka. W tym czasie wyrabiano zróżnicowane i bogato żłobione naczynia gliniane, przedmioty z brązu i również z żelaza. Zmarłych chowano pod kamienni-ziemnymi mogiłami (kurhanami). Ludność tej kultury nie korzystała z cmentarzyska w Czarnówku. Natomiast badania wskazują, że we wczesnej epoce żelaza okolice Czarnówka zamieszkane były przez liczne grupy ludności kultury pomorskiej.
Popielnice twarzowe i groby skrzynkowe
W czasach VII-III w.p.n.e. mieszkańcy terenów lęborskich (ludność kultury pomorskiej) wznosili doskonalsze konstrukcje grobów swoich bliskich. Powstawały kamienne groby skrzynkowe przypominające czworoboczną skrzynię.
Wytwarzano również naczynia, w których umieszczano spalone szczątki zmarłych. Były to popielnice twarzowe.
Cechuje je uproszczony wizerunek twarzy ludzkiej znajdujący się na szyjce urny. W Muzeum Ziemi Lęborskiej można podziwiać podobne eksponaty z uformowanymi uszami, oczami i nosem. Niektóre mają nawet schematycznie zaznaczony zarost lub brwi.
Popielnice ozdabiano także prostym ornamentem np. motywy jodełki, zwierzęce, solarne, wzory geometryczne. Wieńczono je okrągłą pokrywką przypominającą okrycie głowy.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
