Zabawki dziecięce na Kaszubach

Opowiem wam o kilku wyrobach ludowych, które służyły do zabawy. Znalazłam je w Muzeum Kaszubskim w Kartuzach. Wyróżniają się dużą pomysłowością techniczną i plastyczną. Większość z nich jest bliska rzeźbie ludowej.

Zabawki te zajmowały ważne miejsce w domach kaszubskich dlatego, że służyły w wychowaniu dziecka. Wdrażanie go do przyszłych funkcji społecznych i rodzinnych, ale także przygotowywały do pracy i nauki oraz wychowaniu estetycznemu.

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Zabawa i robòta

Dzysô mòje pùpczi bãdą sedzec na karaselë. Mdą sã krãcëc w kóleczkù, głosno sã smiôc i bawic tak długò, jaż sã jima sprzikrzi. Pózni pònëkóm je do robòtë. Pùdą do wastë Môrcëna i jegò sëna Francka. Pòmògą jima zaprowadzëc krowã na łąkã, żebë Krasawica mògła sã najesc trôwë.

Ó! Gòspòdëni brëkùje mléka i sëti smiotanë, z jaczi zrobi masło. Przërëchtowała ju czerzónkã. Mùszimë jak nôrëchli wëdojic krówkã. Mlékò òd taczi wiesołi mùżë na gwës bãdze szmakac...

A terô czas na młocé zbòżô.

Wasta Krësztof pòdeszedł ju do żarnów. Jegò białka mùszi ùpiec czile brótów chleba. Czekô blós na mąkã...

A to chto? Paweł, sąsôd Krësztofa. Sadnął z bòkù na łôwce, wsëpôł do misczi lëstë sëchi tobaczi i pôchnacé zela. W rãce chwacył grëbi czij i rozcerô nim tak długò, jaż pòwstónie czôrny pich.

A wiéta, co pózni bãdze z nim robił?

Wcygnie do nosa i głosno czichnie: aaa... psik!

Zdrzëta, familiô rãbców téż sã wzãła do robòtë. Nawetka Marta ùdbała so dzysô pòmóc swòjémù chłopù. Wzãła za żôgã z jedny stronë, a wasta Adóm złapôł jã za drëdżi kùńc. Z równą chùtkòscą tną cwiardé drzewò, jaż żôgòwinë sã sëpią pò całim pòdwòrzim.

Brr, zrobiło sã ju zëmno. Lepi weznã mòje pùpczi dodóm i pòsadzã je zôs na wiesołi karaselë.

Czyta: Joanna Majkowska

Pobierz [download id="4076"]

[download id="4088"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="4091"]

Zobacz stronę w języku polskim przygotowaną do wydruku.

Do zabawy i do nauki

Dawna kaszubska zabawka miała nie tylko wzbudzać radość u dzieci, ale także uczyć zawodu i zajęć gospodarskich. Najczęściej rzeźbione postacie gospodarzy - chłopa i białczi - pokazane są w momencie pracy. Przykładem niech będą obiekty pokazane w filmie, czyli rodzina pasąca krowę oraz kobieta wyrabiająca masło w maselnicy (kierznia, w języku kaszubskim czerzónka), albo mężczyzna mielący zborze za pomocą żarna.

Produkcja

Na Kaszubach nie było ośrodków wyspecjalizowanych w produkcji zabawek. Zajmowali się tym głównie ojcowie w wolnej chwili. Na zamówienie wykonywali je również wiejscy stolarze i uzdolnieni majsterkowicze, albo kupowano na jarmarkach.

Jak wyglądały kiedyś zabawki?   

Były to przeważnie popularne i lubiane przez dzieci koniki i inne zwierzęta (np. kogutki, gęsi, kaczki) na biegunach. Rzeźbiono je w sposób uproszczony, z domalowanymi szczegółami i zamontowanymi siodełkami.

Dziewczynki otrzymywały dla swoich lalek kolebeczki, karuzele. Natomiast chłopców obdarowywano drewnianymi czołgami, taczkami, motylami na drążku.

Znane są też wszystkim łuki, proce, gwizdki, piszczałki z młodej wierzby, wiatraczki, grzechotki z łupin orzecha.

Niezastąpione i oryginalne były także szmaciane lalki.

Mechaniczne konstrukcje

Tworzono także zabawki ruchome. Wprawiano je w ruch napędem elektrycznym (baterie), albo po przez popychanie. Przykładem mogą być huśtawki, wiatraki, tracze (inaczej ruchome drwale).

Ceramika

Na jarmarkach kupowano też gwizdki ceramiczne przypominające koguciki i ptaszki.Zabawki w tym samym duchu można dzisiaj kupić podczas letnich imprez etnograficznych.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego