Piękne Juszki jako zabytek ruralistyczny

Wioska Juszki znajduje się ok. 10 km od Kościerzyny, na terenie Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego. Dzięki zabudowie z XIX i początku XX w. oraz zachowanemu oryginalnemu porządkowi ruralistycznemu, uzyskała status zabytku.

Otoczone lasem stare drewniane chaty kryte strzechą, kapliczki, jezioro Mieliste – ten wiejski, urokliwy krajobraz sprawia, że miejscowość ta jest często odwiedzana przez turystów. Niektórzy zatrzymują się tutaj na dłużej. Inni przyjeżdżają obejrzeć Juszki np. na rowerach.

Miejsce to jest nie tylko piękne, ale kryje też wiele tajemnic i ciekawych historii.

Jedną z nich chcę Wam opowiedzieć...

 

 

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

 

Dzywnô przigòda w piãknëch Juszkach

Kaszka baro długò żdała na ùrlop swòjich starszich, chtërny wiedno mają fùl robòtë. Tak pò prôwdze dzéwczã ju òd zëmë mëslało ò òdpòczinkù kòl kaszëbsczich jezór. Latos planowelë pòjachac do Wdzydz. Òkôzało sã równak, że Hana, mëmka Kaszczi, mùszi przëszëkòwac nowi wëstôwk w mùzeùm, w jaczim je kùstoszã.

Ùrlop òstôł przesëniãti.

Nie bãdze kąpaniô sã w jezorze, spłëniãcô czôłnama i szpacérów pò Etnograficznym Parkù we Wdzydzach, gdze dzéwczã planowało zrobic czile òdjimków do swòjégò bloga. Nôprzód bëło ji baro smùtno, pózni kąsk sã pògòdzëła z tim lëchim wiadłã,

jaż jednégò rena zaswiécył parmiéń nôdzeji...

– Mùszã pòżëczëc ksążkã òd mòji drëszczi, chtërna mieszkô w Juszkach kòl Kòscérznë. Jedzë ze mną, Kaszka. Mòżesz tam zrobic wiele snôżich òdjimków. To baro pësznô wies. Niejedny gôdają, że wëzdrzi kąsk jak skansen. Je nawet wpisónô na lëstã zabëtków jakno „zespół ruralistyczny” – zabédowała mëmka.

– Jaczi zespół? Mëmkò, nie rozmiejã! – rzekła zdzëwionô Kaszka, pòłikającë sztëczk chléba.

– Ruralisticzny. Ruralistika to je nôùka, jakô zajimô sã planowanim wiesczégò rëmù. Pò łacëznie słowò ruralis òznôczô „wieskòsc, cos wiesczégò”. A ùrbanistika zajimô sã planowanim rëmù w miastach – tłómaczëła mëmka.

Kaszka mùszała to przemëslec.

Bòjała sã, że to bãdze baro pòwôżnô i mało czekawô réza. Zdecydowała sã dopiérze tedë, czej mëmka wspòmnãła, że w Juszkach je téż jezoro, w jaczim dô sã kãpac. Pòmëslała, że to mòże bëc lubczi dzéń.
Hana z Kaszką minãłë Kòscérznã, pózni przejachałë czile zakrãtów lasowi drodżi i dojachałë do Juszków. Drëszka Hanë, Marta, pòwitała je stojącë na progù swòji stôri chëczë.

Bùdink wëzdrzôł jak ze stôrégò filmù.

Môłé òkna, nisczé dwiérze, dak ze strzënë. Przed nim pëszny kwiatowi ògard, a w nim stojała kaplëczka. Nie bëło w ni równak niżódny sztaturczi.

– Co sã stało ze swiãtim Nepòmùkã? – zapëtała zdzëwionô Hana.
– Zdżinął! Chtos gò sobie wzął, a tak pò prôwdze to ùkradł – òdpòwiedzała zajisconô Marta. – Rôczã waju do bëna. Zrobiã kawã i òpòwiém ò tim przikrim wëdarzenim.

Òbëdwie drëszczi rëgnãła w stronã dwiérzów.

– Jô w tim czasu òbezdrzã so òkòlé. Mòże zrobiã czile òdjimków – rozsądzëła Kaszka.
– Òbzérającë najã wies, gwës pòtkôsz Tolã, mòjã córkã. Bez problemù jã pòznôsz. Mô jasné krãconé włosë, a w ùszach zaùsznice, co wëzdrzą jak pióra. Wanożi gdzes òd rena. Jak jã nalézesz, to przëprowadzë do naju. Jô ùpiekła z leżnoscë wajégò przëjazdu bëlny młodzowi kùch z jagòdama.

Jidącë szpacérą przez wies, Kaszka pòdzëwiała bùdinczi, jaczi w wikszoscë szlachòwałë za chëczą Martë. Drzewiané i krëté strzëną. Niejedné bëłë stôré. Wierã zbùdowelë je na zôczątkù XX wiekù.

Jinszé pòstawilë na mòdło tëch zabëtkòwëch.

Kòl samégò wjazdu do Juszków je stôrô szkòła zbùdowónô z cegłë. Nalazła téż jiné kaplëczczi. W nich bëłë rzezbë Matczi Bòsczi. Zatrzimała sã kòl jedny z nich i robiła òdjimczi. Wtim w kadr weszło jaczés dzéwczã z piórama w ùszach. „To gwës Tola” – zmerkała Kaszka.

– Brëkùjã twòjégò aparatu. Mùszã zrobic czile òdjimków. Abò pòj ze mną. Pòmòżesz mie! – chwëcëła Kaszkã za rãkã i pòcygnãła za sobą.

– Ò co cë jidze? Co to mô znaczëc? Nawetka jes sã nie przedstawiła...

– Jô jem Tola – òdpòwiédzała chùtkò. – Terô mùszimë bëc cëchò. Ni mòżemë gò spłoszëc. Jem gwës, że to òn. Złapiã gò na gòrącym ùczinkù – gôdała Tola.

Dzéwczãta schòwałë sã w krzach i zdrzałë na jednégò knôpa, chtëren próbòwôł zakrëc cos gałãzama.

Kaszka wcyg nie rozmiała, co tak pò prôwdze tuwò robią, ale chùtkò zmerkała, że mùszi zrobic mù òdjimk.

– Òddôj gò! Kradzélo! – Tola wëskòczëła zeza krzów, a Kaszka pònëkała za nią.

– Dôjta mie pòkù! Co móm wama òddac?– bronił sã knôp.

– Sztaturkã swiãtégò Nepòmùka! Më widzałë, jak të jã tam chòwôł. Mómë zrobioné òdjimczi! – krzëczała Tola.

Nieznóny knôp nie rozmiôł sã òbronic.

Wëcygnął z czeszeni kùwertã z òdjimkã rasowégò psa i lëst. Zaczął sã tłomaczëc.

– Na ti fòtografii widzyta tósza mòji starëszczi. Je òn baro wôrtny. Mòji starëszkòwie wëjachelë na dwa dni, a jô miôł sã nim zajimac, ale jednégò razu pies zdżinął. Pózni przed chëczą jô nalôzł lëst. Chtos napisôł, że jak ùkradnã sztaturkã, to mie gò òddadzą.
Kaszka przëzérała sã òdjimkòwi, jaczi dostała òd młodégò „kradélca” i wtim rzekła:

– Wiém, gdze je terô tósz twòji starëszczi. Pòznôwóm ten môl. Je to kòlegiata w Kartuzach.

Dzéwczãta wzãłë ze sobą knôpa, chtëren pòwiedzôł, że sã zwie Jakùb, i pònëkałë dodóm, do Martë i Hanë, żebë rzeknąc jima ò swòjim òdkrëcym. Nalazłë ju sztaturkã Nepòmùka, terô mùszą ùretac psa.

Mùszałë tej pòjachac do Kartuz...

 

 

Czyta: Anna Gliszczyńska

[download id="3361"]

 

[download id="3374"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

 

[download id="3384"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda druga strona opowiadania (w wersji polskiej),
to kliknij obok na grafikę.

Budownictwo drewniane

Wiele budowli drewnianych można podziwiać w muzeach na otwartym powietrzu, nazywanych potocznie skansenami. Na Kaszubach takie muzea znajdują się we Wdzydzach  (Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach), w Klukach (Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach) oraz w Nadolu (Zagroda Gburska i Rybacka w Nadolu).

Odwiedzając któryś z kaszubskich skansenów na pewno zwrócisz uwagę na stare chaty kryte strzechą.

Co to jest strzecha?

Jest to dach pokryty słomą lub trzciną. W Juszkach zobaczycie chaty kryte trzciną. Budowa takiego dachu jest bardzo pracochłonna, ponieważ każdy etap pracy wykonuje się ręcznie. Najpierw należało stworzyć drewniany szkielet nazywany więźbą dachową, potem trzcinę łączono w snopki, następnie układano je na gotowy szkielet. Krycie dachu zaczynano od dołu ku górze. Na kalenicy (linia szczytowa dachu) układano skrzyżowane kije, tzw.żerdzie, aby trzciny nie zdmuchnął wiatr. Pracę trzeba było wykonać bardzo dokładnie, aby dach był trwały i ochraniał mieszkańców przed deszczem i wiatrem przez wiele lat.

Jakich używano narzędzi?

Dekarz, czyli rzemieślnik zajmujący się pokrywaniem i naprawianiem dachów, używał do układania snopków specjalnych narzędzi, na przykład "grzebieni do układania strzechy"  lub wielkiej żelaznej igły, przez którą przeciągał drut, którym później "szył" strzechę (łączył ze sobą warstwy snopków).

Architektura drewniana na kaszubskiej wsi, to też kościoły. Zobacz jak wygląda zabytkowy kościół pw. św. Marcina w Borzyszkowach. 

 

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego