---

Klasztor w Żarnowcu i relikwiarz świętej Urszuli

Cysterki

Żarnowiecki klasztor został utworzony ok. 1245 roku. Fundatorem pierwszego zgromadzenia było opactwo cystersów w Oliwie. Budowę kościoła i niektórych pomieszczeń mieszkalnych rozpoczęto po 1279 roku. Powstały też zabudowania gospodarcze (folwark) i przemysłowe takie jak browar, młyn, folusze. Klasztor miał być tak urządzony, by siostry nie musiały niepotrzebnie go opuszczać.
Na los żarnowieckich cysterek wpływały różne zawirowania wojenne. W 1308 roku rycerze zakonu krzyżackiego opanowali Gdańsk, a później całe Pomorze Gdańskie. Ich władza docierała zatem do żarnowieckiego klasztoru. Początkowo nie zagrażało im niebezpieczeństwo ze strony najeźdźców. Natomiast później, w wojnie trzynastoletniej (lata 1454-1466), klasztor został splądrowany dwukrotnie przez krzyżaków. W roku 1462 stoczona została bitwa pod Świecinem między wojskami polskimi a krzyżackimi.

Trudne czasy nastąpiły też w XVI wieku. Prawdopodobnie wzrost dobrobytu i reformacja wpłynęły na rozluźnienie dyscypliny zakonnej wewnątrz samego klasztoru. Część mniszek odeszła.

Benedyktynki

Nowe mniszki, benedyktynki, pojawiły się w Żarnowcu w 1589 r. Od początku musiały wykonać konserwacje i remonty klasztoru.
XVII wiek był okresem wzrostu i dobrobytu tego opactwa. Mniszki przetrwały też lata wojny północnej (1700-1717). To właśnie w XVIII wieku zakupiono szereg elementów wyposażenia kościoła np. stalle lub ambonę. Dodano też srebrne sukienki do istniejących już obrazów. W tym czasie powstały też okazałe tkaniny na przykład ornaty, bursy, palki.

Skarby 

Świadkami długiej i ciekawej historii są mury klasztorne oraz dzieła sztuki: obrazy, rzeźby, tkaniny lub wyroby złotnicze. Obecnie kościół pw. Zwiastowania Pana jest otwarty dla zwiedzających. Podobnie jak skarbiec, w którym można podziwiać przede wszystkim barokowe szaty i sprzęty liturgiczne.

 

Każdy, kto tam przyjedzie będzie miał też okazję zachwycić się wspaniałym relikwiarzem św. Urszuli z XV wieku, który znany jest (obok relikwiarza św. Doroty z Muzeum Narodowego we Wrocławiu) jako wyjątkowe dzieło polskiego złotnictwa z czasów średniowiecznych.

Jeżeli chcesz zobaczyć zabytek związany z innym świętym, to zobacz co napisałam o kościele zbudowanym przez Jezuitów w Chojnicach.

 

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Jak swiãtô Ùrszula trafiła do Żarnówca

Gwës znajeta rozmajité historie ò lëdzach, chtërny òddelë swòje żëcé dlô wôżny misji. Chtos ùmarł za wòlnotã kraju, jiny pòswiãcywô sã dlô dobra blësczich. A jô òpòwiém wama dzysô legendã ò dzyrsczim dzéwczãcu, jaczé do kùńca swòjégò żëcô bëło wiérné Bògù.

Wszëtkò zdarzëło sã baro dôwno temù.

Tak dôwno, że nicht nie rozmieje dzysô rzeknąc, w jaczich latach żëła naja herojka. Zwała sã Ùrszula. Bëła princeską, córką króla Britanii. Nie lubiła, czedë chtos robił jinym krziwdã. Widzała, jak ricerze, chtërny wrôcają z pòbitwów, są reniony i baro cerpią. A tej-sej ùmierają. Òbiecała so, że jak czedës òstónie królewą, to nie dopùscy do strasznëch wòjnów.

W zómkù, w jaczim mieszkała, bëła królewskô kaplëca. W ni Ùrszula sã czãsto tacëła. Mòdlącë sã do Bòga czëła, że je szczestlëwô i bezpiecznô.

– Jô bë chcała wiedno bëc kòl Ce, mój Bòże. Òbiecywóm, że nigdë sã nie òżeniã – przësëgała.

Jednégò dnia na dwór króla Britanii przëjachôł ricerz.

– Móm wôżné wiadło dlô króla! – zawòłôł stojącë kòl zómkòwi brómë.

Òjc Ùrszulë, król Britanii, pòznôł w nim wòjarza z armii swòjégò wroga. Rôcził gò tej do trónowi zalë, żebë wësłëchac, czegò chce.

– Mój pón, królewión Eteriusz, rëchtëje ju swòje wòjska. Je parôt na wiôlgą wòjnã. Jeżlë na was rëgnie, to z wajégò królestwa òstónie leno pòpielëszcze. Mòże zascygnąc swòjich wòjarzów leno tej, żelë wasza córka Ùrszula òstónie jegò białką – rzekł pògańsczi pòsłańczik.

– To nie je mòżlëwé! Mòja córka je za młodô! Dopiérze za trzë lata bãdã jã mógł dac twòjémù panownikòwi [pòl. władcy] – òdpòwiedzôł król, chtëren wiedzôł, co Ùrszula przësëgała Bògù, i nie chcôł òddac swòji ùkòchóny córczi pògańsczémù królowi. Eteriusz zgòdzył sã pòżdac.

W tim czasu princeska miała ùceknąc, jadącë òkrãtã dalek òd Britanii.

Wzãła ze sobą dzesãc drëszków, jaczé miałë sã nią zajimac. Kòżdô z nich zabrała téż swòje służczi. Bëło jich baro wiele. Jednégò dnia mòcny sztorëm pòrwôł jich òkrãtë i przeniósł je do ùscô rzéczi, co sã zwie Ren. Tamstądka pòjachałë w górã rzéczi i dopłënãłë do Kòlonii, gardu, jaczi béł wnenczas atakòwóny przez barbarzińsczé wòjska Hùnów. Jich panownik, Attila, zakòchôł sã w pëszny i wrazlëwi Ùrszulë.

– Òstani mòją białką – rzekł. – Żelë sã nie zgòdzysz, to wszëtczé zdżinieta!

Ùrszula òdrzëcëła jegò prosbã i Attila kôzôł zabic wszëtczé dzéwczãta razã z princeską.

Béł to straszny ùczink. Nawetka barbarzińsczi wòjarze, widzącë zabité białczi, ùceklë i òstawilë miasto. A mieszkańcë Kòlonii z wiôldżim ùwôżanim pòchòwelë cała dzéwczãt. Na môlu jich mãczelsczi smiercë zbùdowelë kòscół.

Ò historii i cerpienim Ùrszulë gôdelë wnenczas bòdôj wszëtcë w Eùropie.

Chùtkò òstała ùznónô za swiãtą i przez dłudżé lata bëła symbòlã wiarë w Bòga. We wiele krajach lëdze mòdlëlë sã do ni wierzãcë, że dzãka temù bãdą tak òdwôżny i wiérny Bògù jak Ùrszula. Niejedny chcelë jã miec krótkò se. W bògatszich kòscołach bëłë ùsadzywóné wôrtné relikwiarze. Bënë wkłôdelë nédżi ji cała. Bëła to tedë nadzwëkòwô relikwiô, jaką wszëtcë mielë we wiôldżim ùwôżanim.

Cysterczi w klôsztorze w Żarnówcu na Kaszëbach, czej bùdowałë dlô se kòscół, dałë mù wezwanié Nôswiãtszi Mariji Pannë i sw. Ùrszulë. 

Sostrë chcałë miec w swòjim klôsztorze relikwie ti znóny swiãti. Wiedzałë téż, że są méstrowie złotnicë, chtërny rozmieją robic snôżé relikwiarze. Ùdbałë so, że ten, co mô stojec w jich kòscele, mdze piersnicą [pòl. popiersiem] swiãti Ùrszulë, z łagódną twarzą, z dłudżima kruzowónyma włosama, zdobioną wôrtnyma kamama.

Mającë snôżi relikwiôrz i relikwie swiãti princesczi z Britanii cysterczi czëłë, że je òna jich towarzëszką. Chroni, wspiérô i zastôwiô sã za nima przed samim Bògã.

 

Czyta: Dariusz Majkowski

[download id="3697"]

 

 

[download id="3700" color=#009dd4]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="3703" color=#009dd4]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda druga strona opowiadania w języku polskim,
to kliknij obok na grafikę. 

 

Kilka słów o skarbcu

W Opactwie Benedyktynek w Żarnowcu od kilku lat trwa "remont stulecia". Odnowiony jest już skarbiec, krużganki, elewacja klasztoru oraz otoczenie. Do projektu włączyło się też Towarzystwo Upiększania Miasta Puck, które zorganizowało i pomogło zdobyć dofinansowanie na inwentaryzację zabytków ruchomych. Dzięki zaangażowaniu puckiego stowarzyszenia udało się opisać, pomierzyć, wykonać fotografie i założyć karty ewidencyjne takim obiektom jak stuły, antypendia, palki, vela, bursy i lambrekiny.

Skarbiec jest już prawie gotowy do zwiedzania. Wszystkie aktualne informacje mniszki publikują na stronie opactwa  http://www.benedyktynki-zarnowiec.pl/ 

O pracach inwentaryzacyjnych udało mi się porozmawiać z prezeską Towarzystwa Upiększania Miasta Puck panią dr Danutą Dettlaff. Zachęcam do wysłuchania krótkiego wywiadu:

 

Na rozmowę z  dr Marianem Miotkiem, proboszczem w parafii pw. św. Józefa w Gniewinie zdecydowałam się dlatego, by lepiej zrozumieć kim są święci, czym są relikwie, co oznacza "świętych obcowanie", jaką "moc" mają nasi patroni. 

Wywiad powstał w języku kaszubskim.

Herma (popiersie) św. Urszuli

Należy do grona wspaniałych, gotyckich dzieł złotniczych powstałych w Polsce. Relikwiarz ten datowany jest na połowę w XV wieku.

Twarz świętej jest polichromowana (malowana), posiada długie, faliste włosy. W dolnej części znajduje się puszka na relikwie w formie ozdobnej kolii, z wici roślinnej wysadzanej półszlachetnymi kamieniami i perłami. Ażurowa, ozdobna korona jest nakładana na głowę. Powstała później, prawdopodobnie w XVI wieku.

 

---

 

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego