Plac Kaszubski w Gdyni – historia i zabytki

Jak myśli­cie, gdzie znaj­duje się „serce Gdyni”?

Na pewno pomyślicie, że jest to Skwer Kościuszki lub ulica Świę­to­jań­ska?

Nie!!!

„Serce Gdyni” znaj­duje się zupeł­nie w innym miej­scu. Z pewnością jesteście tego ciekawi? Dlatego musicie obejrzeć ten film...

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Nowé miasto Gdiniô

Adóm je architektã. Baro mù sã widzy jegò robòta. Interesëje sã téż historią i fòtografią. Czãsto bierze swòjégò sëna Karola na wanodżi i wespół robią òdjimczi zabëtkóm architekturë. Tej-sej ùdô sã jima zrobic fejn òdjimniãca. Te nôlepszé fòtografie Karól sélô na kònkùrsë abò wëstôwczi.

Jednégò dnia rëgnãlë na szpacérã pò Gdinie.

– Jesmë w „sercu Gdinie”! I mómë téż szczescé. Je kùńc rujana, a wcyg swiécy słuńce i nie padô deszcz. Mòżemë zrobic dzysô baro dobré òdjimczi – rzekł Adóm wëjimającë z taszë aparat.
– Jô bë nie pòzwôł tegò môla „sercã Gdinie”. To Skwer Kòscëszczi abò szas. Swiãtojańskô barżi mie sã parłãczą z sercã tegò miasta. Òkróm tegò jesmë na Kaszëbsczim Placu. Ta pòzwa brzëmi jak wiesczi plac – òdpòwiedzôł Karól.
– Ta pòzwa nie je przëtrôfkã. Czedës bëła tuwò gbùrskô wies, jakô zwała sã Gdiniô. Sąsadowała z rëbacką wioską Òksëwié.

– Gdiniô bëła wioską? Kò to wiôldżi gard. Jakòs ni mògã so przedstawic tuwò stôrëch chëczów – rzekł Karól.

– To na pòczątkù XX wiekù, a tak pò prôwdze pò zakùńczenim I swiatowi wòjnë i òd czasu, czedë Pòlskô ùdostała przistãp do mòrza, wioska Gdiniô chùtkò zmieniła sã w nowòczasné miasto. W 1921 rokù zaczãła sã bùdowa mòrsczégò pòrtu. Bëło to wiôldżé zadanié. Do Gdini przëjachelë bëlny architekcë, bùdownicë, inżiniérowie. Całô Pòlskô żëła tej nowim „òknã na swiat” – tłómacził Adóm.

Òjc z sënã rëgnãlë w stronã tańcëjący fòntanë. Jidącë, òbzérelë bùdinczi. W jedny chwilë knôp dozdrzôł:

– Kò te bùdinczi nie wëzdrzą jak stôré. Ni mògą bëc zabëtkama.
– Niejedné kamiéńce pòwstałë niedôwno, ale na przëmiar ten hòtel stoji tuwò ju wicy jak 90 lat. Czedës bëła to chëcz familii Scheibów. Zbùdowôł gò Jakùb Scheibe. Jak wszëtcë chłopi w rodzëznie, béł rëbôkã. Równak zdecydowôł sã na emigracjã do Americzi. Czej wrócył, béł ju ò wiele bògatszi. Tedë bëło gò stac na bùdowã taczi kamiéńcë. Przedstawi so, że wkół są gbùrstwa i òksëwsczé piôsczi, a tu stoji ten wësoczi, widzałi bùdink. Môlowi lëdze zwelë gò nawetka chmùrnikã.

W 20. i 30. latach miasto rodzëło sã na òczach kaszëbsczich gbùrów i òksëwsczich rëbôków.

Dodomë i kamiéńce bëłë bùdowóné na nowòczasny ôrt, jaczi pòzwelë mòdernizmã.
– Mòdernizm? To słowò mie sã parłãczi z czims dzysdniowim – rzekł Karól.
– Tak prawie je! Bùdinczi, jaczé pòwstôwałë w tim stilu, miałë bëc przede wszëtczim fónkcjonalné, to je zjiscëwac rozmajité pòtrzébnotë lëdzy. Rezygnowelë w nich przédno ze zdobieniów. Na scanach nie dôwelë òrnamentów i niepòtrzébnëch dodôwków.

Na Gdiniã gôdało sã wnenczas „Biôłé miasto”, bò scanë bëłë biôłé, jinaczi jak w przëtrôfkù cegłowégò Gduńska.

– Wedle mie kamiéńce na Dłëdżim Tôrgù we Gduńskù są barżi snôżé. Te w Gdinie są za mało ùrozmajiconé – pòwiedzôł Karól.
– Rozmiejã, że mògą cë sã barżi widzec bòkadné fasadë w gduńsczim stôrim miesce. Dozdrzë równak, że architekcë, chtërny projektowelë szasëje Gdinie, nalezlë równak rozrzeszenia, żebë jich bùdownie mògłë sã wëprzédniwac. Na przëmiar robilë zaòkrãgloné fasadë i gdińsczé kamiéńce przëbôcziwają përznã òkrãtë. Takô ùdba bëlno pasëje do pòrtowégò miasta.

Czyta: Dariusz Majkowski

[download id="3870"]

[download id="3880"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="3883"]

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda strona opowiadania w języku polskim,
to kliknij obok na grafikę. 

Nowe miasto – nowe style

Gdyńskie kamienice, wille i budynki użyteczności publicznej stawiano w nowej estetyce popularnej w Polsce w latach 20 i 30. Na scenie architektonicznej w okresie międzywojennym panował przede wszystkim tzw. styl międzynarodowy.

„Nowo­cze­sne budynki” tej epoki wyróżnia kilka cech:

• po pierwsze mają one prostą formę i wydają się jednolitymi bryłami
• domy są przede wszystkim funkcjonalne
• budynki posiadają geometryczne, kubiczne kształty
• z pewnością architekci tworzący w tej konwencji lubili stosować szkło. Okna są często duże, zajmują całe ściany
• na fasadach brak dekoracji

Modernizm w Gdyni

Najwięcej o tym zjawisku można przeczytać na stronie: http://modernizmgdyni.pl/

Nasze kaszub­skie „Białe mia­sto” w swej architekturze nawiązywało do opisanego wyżej "stylu międzynarodowego". Dodatkową cechą charakterystyczną gdyńskich budowli są zaokrąglone, opływowe narożniki przypominające okręty.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego