Bohaterem nowego opowiadania jest tzw. "śpiący rycerz" z Kielna, czyli rzeźba nagrobna
z pocz. XVII wieku.

Zanim zaczniesz poznawać nowy zabytek włącz się do naszej zabawy...
Najpierw wyobraź sobie, że żyjesz w XVII wieku, jesteś rycerzem i masz do wykonania misję – musisz dostarczyć ważny list do Caspara Űberfelta właściciela Koleczkowa.

A teraz obejrzyj ten film:

Zachęcam do przeczytania opowiadania w języku kaszubskim:

Spiący ricerz z Czelna

Lubita sã bawic w ricerzów i królewiónczi?

Mie to sã baro widzy. Wëcynóm razã z drëszkama kòrónë z papioru, przezeblôkómë sã w farwné sëknie.
Tej-sej jem téż ricerką i razã z drëchama zmieniwómë dłëdżé knëple w miecze, a naje kòła w chùtczé jak wiater kònie.
Przedstôwta so terô, że przenôszôta sã w czasu, do daleczi ùszłotë. Je 1613 rok. Nosyta metalową zbrojã, zwóną czasã pò kaszëbskù piersnikã. Kòżdi z waju mô téż bëlnégò kònia. Jistno jak jô. Mój je baro òdwôżny i sã zwie Strzéla.
Czëjeta? Waje kònie prawie hiczą, jakbë chcałë waju rôczëc do wskòczeniô na jich chrzebtë i rëgniãcô prosto przed se.
Nie zabądzta téż wzyc ze sobą swòjich mieczów, bò nie je wiedzec, jaczi zleczińcowie tacą sã zôkrãtã.

Kòl drodżi jô pòtkała jaczégòs hańdlôrza, chtëren szedł w stronã klôsztoru kartuzów.

Jem so przëbôczëła, że mùszã zawiezc wôżny lëst do Caspara Űberfelta, chtëren je miéwcą Kòleczkòwa.
– Wëbôczce, jak sã zwie ta wies, do jaczi jem prawie dojachała? I jaczé wezwanié mô kòscół, jaczi stoji tam, na górze? – jô zapitała kùpca.
– To Czelno. A kòscół mô wezwanié sw. Marii Magdalénë. Mòże chcesz kùpic òde mie czile cepłëch kòżëchów? Jidze òstrô zëma! A taczé kòżëchë drãgò je kùpic w òkòlim – prawił kùpc.
– Nié. Bóg zapłac – jem rzekła i rëgnãła prosto w czerënkù kòscoła.

„W swiãtnicë w Czelnie jô bë miała pòtkac jaczégòs człowieka, chtëren pòmòże mie nalezc Caspara Űberfelta, miéwcã tëch zemiów” – jô pòmëslała.
Jem miała prôwdã. W prezbiterium, przed wôłtôrzã, stojôł probòszcz. Dorazu mie ùzdrzôł.

– Niech bãdze pòchwôlony Jezës Christus! Jô bë chcała pògadac z wastą Űberfeltã. Mùszã dac mù wôżny lëst! Wiéce, gdze gò mògã nalezc?
– Na wieczi wieków. Amen. Jes sã spózniła. Caspar Űberfelt ùmarł latos òb zymk. Mòżesz sã leno pòmòdlëc za jegò dëszã.

Probòszcz zaprowadzył mie do placu, gdze wasta Caspar òstôł pòchòwóny, to je do kriptë w czeleńsczim kòscele.
Zrobiło mie sã smùtno. Jô ùklëkła tej przed epitafium i òdmówiła mòdlëtwã.

Nie òddała jem Casparowi Űberfeltowi wôżnégò lëstu.

Bëło mie żôl. Wrôcającë dodóm jô mëslała ò jegò grobny place. Bëła nadzwëkòwô. Nigdë jem taczi nie widzała. Nie je to zwëkłô plata, ale rzezba „spiącégò ricerza”. Dôwny miéwca Kòleczkòwa wëzdrzi na ni, jakbë spòkójno spôł. Jakbë Casper Űberfelt ùmãczony pòłożił sã, głowã òpiarł ò lewą rãkã, a prawą nogã zdżął w kòlanie. Nawetka je widzec, jak spiącë òddichô przez òtemkłą gãbã.

Hmm... mëszlã, że ten spik ni mòże bëc głãbòczi. Kò wasta Űberfelt je òblokłi w pancerz. Na nogach mô metalowé bótë, pòd remieniã leżi chełmica [pòl. przyłbica], a w rãce trzimie miecz. Zdôwô sã bëc w pòszëkù do pòbitwë. Wëzdrzi tak, jakbë zarô miôł sã zbùdzëc, wstac, dwignąc miecz i rëgnąc do biôtczi. Mòże pò prôwdze sã czedës zbùdzy?

Chcemë terô òstawic najégò ricerza z Czelna, copnąc sã ò sto lat i òdwiedzëc Wawel w Krakòwie.

Tam w 1533 r. bëła pòswiãconô nowô kaplëca, jakô miała bëc grobówcã dlô familie króla Zygmùnta I Stôrégò. W ni italsczi żłobiôrz Bartolommeo Berecci zaprojektowôł i wëkùmôł w marmùrze nôgróbk króla z nogama ùłożonyma tak, jakbë spôł baro głãbòczim spikã. Wiele bògatëch i wôżnëch lëdzy w Pòlsce miało so òbsztëlowóné w XVI wiekù taczé prawie nôgróbczi. Robilë je żłobiarze, chtërny przëjéżdżelë z Italie. Ten czas na pòlsczich zemiach je zwóny renesansã.

A terô przedstôwta so, że Casper Űberfelt òdwiedzył w jaczis sprawie zómk na Wawelu. Mòże téż – jistno jak jô – miôł dac królowi wôżny lëst? Wszedł do katedrë i stanął przed rzezbama spiącëch królów Zygmùnta I i Zygmùnta II Aùgùsta. Zdrzącë na mòcnëch i biôtkarsczich panowników, chtërny nawetka pò smiercë òblokłi są w zbroje z chełmicą pòd nogama, pòmëslôł, że òn téż bë chcôł miec taką grobną platã i òstac na wiedno dzyrsczim ricerzã.

Spiący ricerz z Czelna

Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda opowiadanie przygotowane do wydruku,
to kliknij obok na grafikę.

[download id="2757"]

Zobacz przykładową stronę przygotowaną do wydruku.

Zobacz co kryją mury kościoła pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika

Będąc w Kielnie kierujcie się w stronę ulicy Oliwskiej.
W pobliżu znajduje się jezioro Kielno, a na wzgórzu stoi kościół. Jest widoczny jest z daleka i nie trudno do niego trafić!
Obecna świątynia zachowała barokowo-neogotycką formę. Kościół jest orientowany, czyli prezbiterium zbudowano w kierunku wschodnim, a wejście znajduje się po stronie zachodniej.

Ciekawostką jest to, że kościół ten zmieniał dwa razy swoich świętych patronów. W dokumentach parafialnych, wizytacyjnych odnotowano świętą Barbarę jako pierwszą patronkę. W XVI wieku kościół należał do protestantów. Natomiast 1596 r. parafia wróciła do wyznania katolickiego i zmieniła patronkę na św. Marię Magdalenę. Jak można przeczytać na tablicach informacyjnych postawionych obok kościoła: wizytacje kolejnych lat potwierdzają patronkę tego kościoła św. Magdalenę – 1649, 1687 i 1710 oraz katastrofalny stan murów kościoła. Z czasem zburzono ówczesną świątynię i postawiono w 1751 r. w stylu barokowym. Powołano też nowego patrona św. Wojciecha Biskupa i Męczennika.

Wchodząc na teren kościoła będziecie mijać dzwonnicę. Kiedyś, już w czasach średniowiecznych, prawdopodobnie mniej więcej w tym samym miejscu, stała drewniana dzwonnica dźwigająca trzy dzwony.

Obchodząc budynek zwróćcie uwagę na mury, ponieważ zdradzają one, w jaki sposób kościół był rozbudowywany. Obecna świątynia powstała na miejscu starego, średniowiecznego kościoła, który wzorem podobnych kościołów z tego okresu, mógł być zbudowanego w konstrukcji drewnianej.

Poszukaj płyty nagrobnej Caspera Űberfelta

Będąc na terenie cmentarza, który znajduje się na wschód od kościoła, wejdź na szczyt wzniesienia. Z tego miejsca możesz podziwiać całą budowlę oraz krajobraz Kielna.

A teraz, gdy skierujesz się w stronę zewnętrznych ścian prezbiterium zobaczysz płytę nagrobną poświęconą pamięci byłego właściciela Koleczkowa, Caspara Űberfelta, według tradycji pochowanego w krypcie tego kościoła. Prawdopodobnie płyta została wykonana w gdańskim warsztacie rzeźbiarskim na początku XVII wieku. Nie znamy jednak autora.

Casper Űberfelt odziany jest w zbroję. Postać leży na boku. Głowę opiera o swoją lewą dłoń. Twarz ma zwróconą prosto przed siebie. Sprawia wrażenie drzemki, odpoczynku lub dumania. Pod jego pachą leży przyłbica. Prawą nogę ma zgiętą w kolanie, a stopę ułożoną na swojej lewej nodze. W dłoni trzyma miecz. Obok znajduje się herb rodowy: w polu gałązka dębu z dwoma żołędziami.

Literatura, z której korzystałam:

Artyści włoscy w Polsce. XV-XVIII wiek, red. Joanna Pomorska, Warszawa 2004
Bohnak Adam, Historia sztuki nowożytnej, Warszawa 1970
Ewa Jałochowska, Historia sztuki dla dzieci i rodziców, Wrocław 2012
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska-Sulkiewicz (koordynator) et al., Warszawa 1996

Wiele ciekawostek o zabytku znalazłam na tablicach informacyjnych ustawionych obok kościoła pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika.

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego